ماهیت حساب ها در حسابداری
تشخیص ماهیت حساب ها در حسابداری ، اولین و اصلی ترین فاکتور حسابداری است. در حوزه حسابداری و امور مالی، حساب یک جای مشخص برای ثبت هر تراکنشی از نوع مشابه است. دقیقا در همین نقطه است که تشخیص ماهیت و نوع حساب اهمیت پیدا می‌کند. در ادامه این مطلب به تعریف ماهیت حساب ها در حسابداری و نحوه تشخیص آن‌ها می‌پردازیم .
پیش از آنکه به بررسی و تشریح ماهیت حساب ها در حسابداری بپردازیم ، لازم است دو مفهوم اساسی در حسابداری یعنی بدهکار و بستانکار در حسابداری را بررسی کنیم. به زبان عامیانه و ساده ، در یک معامله، بستانکار شخص و یا شرکتی است که پول، مال یا چیزی که ارزش مالی داشته باشد به طرف دیگر معامله قرض می‌دهد. بدهکار نیز شخص یا نهادی است که به طرف دیگر معامله مدیون است و از او پول یا چیزی که ارزش مالی دارد قرض گرفته است.
به عبارتی ساده تر ، ماهیت حساب یعنی اینکه هر رویداد حسابداری چه در حالت افزایشی و یا کاهشی در کدام سمت یک حساب، راست (بدهکار) و چپ (بستانکار) ثبت شود، همچنین آن حساب در طی دوره و یا پایان دوره در کدام سمت قرار می‌گیرد ، بنابراین مانده حساب تابع ماهیت حساب است.
حساب ها بر اساس معادله حسابداری به سه گروه اصلی و پایه ای تقسیم می شوند. دارایی ها ، منابع اقتصادی هستند که پیش بینی می شود در آینده برای سازمان منفعت داشته باشند. وجوه نقد ، ملزومات اداری و موجودی کالا نمونه های از دارایی می باشند.
دارایی ها = بدهی ها + سرمایه
حساب ها دارای دو ماهیت بدهکار و بستانکار می باشند . بدهی ادعای بیرونی بوده و به معنی تعهد اقتصادی قابل پرداخت به افراد بیرون از واحد تجاری می باشند. این گروه بیرونی را اصطلاحاً اعتبار دهندگان یا بستانکاران می نامند.
انواع ماهیت ها در حسابداری
به صورت کلی ، تمام ماهیت حساب ها در حسابداری را می‌توان به دو ماهیت بستانکار و بدهکار خلاصه کرد. اما در حال حاضر کارشناسان و متخصصین علوم مالی و حسابداری، بنابر دیدگاه های متفاوتی که دارند ماهیت های دیگری نیز برای حسابها تعریف می‌کنند.
ماهیت بدهکار در حسابداری
در سمت راست، عنوان دارایی‌ها ثبت می شود. به این معنا که هر چیزی که با عنوان دارایی یک موسسه یا شرکت شناخته می شود، را در زیر مجموعه دارایی‌ها قرار می دهیم.
ماهیت بدهکار داشتن به این معناست که افزایش موجودی آن حساب را به عنوان بدهکار ثبت می زنیم و اگر از موجودی آن کم شود، به عنوان بستانکار ثبت می زنیم. پس وقتی ماهیت حسابی بدهکار باشد، افزایش در آن موجب بدهکار شدن و کاهش در آن موجب بستانکار شدنش می گردد.
مانند دارایی های جاری، دارایی های ثابت، هزینه ها و بهای تمام شده کالا حساب هایی با ماهیت بدهکار گفته می شود. در واقع آنچه شرکت به عنوان دارایی کسب کرده و یا در گذشته خریداری نموده اند همگی ماهیت بدهکار دارند. حساب هایی که باعث کاهش دارایی های شرکت می شود ماهیت بدهکار دارد.
ماهیت بستانکار در حسابداری
برعکس حساب هایی که ماهیت بدهکار داشتند، حساب های بستانکار ارزش دهنده می باشند و ماهیت متفاوتی دارند. در این حساب ها، هرگاه افزایش موجودی داشته باشیم بستانکار می‌شوند و هرگاه از موجودی شان کاسته شود، بدهکار می گردند. همچنین، توجه داشته باشید که مانده این حساب ها باید بستانکار باشد.
در حساب هایی که ماهیت بدهکار داشته باشند، باید مانده آن ها بدهکار باشد و در حساب هایی که ماهیت بستانکار دارند برعکس، باید مانده شان بستانکار باشد. مانند بدهی های جاری، بدهی های بلند مدت، سرمایه و درآمد حساب هایی با ماهیت بستانکار می دانیم. به صورت کلی هر حسابی که باعث افزایش دارایی های شرکت شود مانند حساب های درآمد ماهیت بستانکار دارند.
ماهیت دوگانه حساب ها در حسابداری
برخی از انواع حسابها در حسابداری، دارای ماهیت دوگانه هستند. برخلاف حساب‌هایی مانند دارایی و بدهی ها که حتما باید در سمت راست و چپ ترازنامه قرار بگیرند، حساب‌هایی با ماهیت دوگانه در حسابداری، مجاز هستند تا در بخش راست و یا چپ معادلات قرار بگیرند. علاوه بر این، به هنگام تعیین مانده حسابها در پایان سال مالی، حسابداران می‌توانند مانده آن ها را، با عنوان بدهکار و یا بستانکار ثبت کنند. بنابراین، به حساب‌هایی که شما می‌توانید افزایش و یا کاهش موجودی آن ها را، در هر کدام از طرفین معادلات به عنوان بدهکار و یا بستانکار ثبت کنید، عنوان حساب‌هایی با ماهیت دوگانه اطلاق میشود. به عنوان مثال، حساب جاری شرکا، یکی از انواع حسابها در حسابداری با ماهیت دوگانه می‌باشد.
ماهیت خنثی حساب ها در حسابداری
برخی از حساب فاقد ماهیت نیز در حسابداری وجود دارند که از آن ها با عنوان حساب‌هایی با ماهیت خنثی یاد میشود. شرایط این نوع از حساب ها در حسابداری، با موارد قبلی متفاوت است. تغییرات به وجود آمده در حسابهای فاقد ماهیت، به عنوان رویداد مالی تلقی میشود. به عنوان مثال، حسابهای انتظامی، یکی از انواع حسابها در حسابداری با ماهیت خنثی می‌باشد.
به منظور شناسایی این نوع از حسابها، باید بدانید که آن ها صرفا دارای جنبه تعهدی بوده و نمی‌توانند در هیچ کدام از طرفین حسابهای مالی قرار بگیرند. از دیگر خصوصیات این حسابها، می‌توان به عدم ارائه آن ها در گزارشات مالی اشاره کرد، هر چند ممکن است گاهی اوقات فقط با هدف ارائه آمار، در گزارشات آورده شوند. ثبت کردن انواع حسابها در حسابداری با ماهیت خنثی در حسابهای پرداختی یا دریافتی، تقریبا مشابه یکدیگر می‌باشد.
